Plan porodu – czym jest i czy warto go przygotować?

W ostatnich tygodniach ciąży, oprócz pakowania torby i urządzania kącika dla malucha, coraz częściej pojawia się temat "planu porodu". Dla jednych to zbędna biurokracja, dla innych – kluczowy element świadomego przygotowania do narodzin. Czym dokładnie jest ten dokument i czy faktycznie warto poświęcić czas na jego stworzenie?

Czym jest plan porodu?

Plan porodu to pisemny dokument, w którym określasz swoje preferencje, oczekiwania i potrzeby związane z przebiegiem porodu oraz pierwszymi chwilami z noworodkiem.

To nie jest "lista żądań" ani scenariusz, który musi być zrealizowany co do minuty. To raczej forma komunikacji między Tobą a personelem medycznym (położną, lekarzem) w szpitalu. To informacja dla nich o tym, co jest dla Ciebie ważne, jakie masz obawy i na czym Ci zależy, abyś mogła czuć się bezpiecznie i komfortowo.

W Polsce prawo do posiadania planu porodu i przedstawienia go w szpitalu gwarantuje Standard Opieki Okołoporodowej.

Co powinien zawierać plan porodu?

Plan porodu powinien być krótki, zwięzły i czytelny (najlepiej 1-2 strony A4, napisany w punktach). Możesz go napisać sama lub skorzystać z gotowych szablonów dostępnych w internecie (np. na stronie Fundacji "Rodzić po Ludzku").

Typowe sekcje, które warto zawrzeć, to:

1. Informacje wstępne:

• Twoje dane, tydzień ciąży.
• Informacja o ewentualnych chorobach przewlekłych lub alergiach.
• Kto będzie Ci towarzyszył (partner, doula, mama).

2. Oczekiwania dotyczące miejsca i warunków:

• Czy zależy Ci na sali jednoosobowej?
• Czy chcesz mieć możliwość swobodnego poruszania się?
• Czy chcesz korzystać z wanny/prysznica?
• Preferencje dotyczące oświetlenia, muzyki, ciszy.

3. Przebieg porodu (I i II okres):

• Aktywność: Czy chcesz być aktywna, chodzić, przyjmować dowolne pozycje?
• Monitorowanie KTG: Czy preferujesz monitorowanie okresowe (jeśli nie ma przeciwwskaza z ań), aby zachować swobodę ruchu, czy zgadzasz się na ciągły zapis?
• Niefarmakologiczne metody łagodzenia bólu: Co chcesz wypróbować? (np. masaż, ciepłe okłady, piłka, immersja wodna).
• Farmakologiczne metody łagodzenia bólu: Jakie jest Twoje stanowisko wobec znieczulenia zewnątrzoponowego (ZZO) lub gazu rozweselającego?
• Nacięcie krocza: Czy zgadzasz się na nie tylko w medycznie uzasadnionych przypadkach? Czy preferujesz ochronę krocza?
• Pozycje parcia: Czy chcesz mieć możliwość wyboru pozycji wertykalnej (np. kucznej, na krześle porodowym), czy wolisz rodzić w pozycji leżącej?

4. Po porodzie (III okres porodu i pierwsze chwile z dzieckiem):

• Kontakt "skóra do skóry": Czy chcesz, aby dziecko położono Ci na brzuchu zaraz po narodzinach i aby ten kontakt trwał nieprzerwanie przez dwie godziny (lub do pierwszego karmienia)?
• Odpępnienie: Czy preferujesz późne odpępnienie (po ustaniu tętnienia pępowiny)?
• Osoba przecinająca pępowinę: Czy chcesz, aby zrobił to Twój partner?
• Pierwsze karmienie: Czy chcesz jak najszybciej przystawić dziecko do piersi, jeszcze na sali porodowej?

5. Opieka nad noworodkiem:

• Badania i zabiegi: Czy zgadzasz się, aby wszystkie standardowe procedury (ważenie, mierzenie, szczepienia, witamina K, zabieg Credego) odbyły się po zakończeniu pierwszego kontaktu "skóra do skóry"? Czy chcesz być przy nich obecna?
• Dokarmianie: Jakie jest Twoje stanowisko w sprawie dokarmiania dziecka mlekiem modyfikowanym (np. tylko w medycznie uzasadnionych przypadkach)?
• Mycie dziecka: Czy zgadzasz się na odroczenie pierwszej kąpieli (aby nie zmywać mazi płodowej)?
• Pobyt w szpitalu: Czy chcesz przebywać z dzieckiem w systemie rooming-in (cały czas razem)?

6. Szczególne sytuacje (np. cesarskie cięcie):

• Jeśli poród zakończy się cesarskim cięciem (planowanym lub nagłym), jakie są Twoje preferencje? (np. "kangurowanie" przez partnera zaraz po porodzie, przystawienie do piersi jak najszybciej po operacji).

Czy warto przygotować plan porodu? (Zalety)

Zdecydowanie tak, nawet jeśli nie wszystko pójdzie zgodnie z planem.

• Zwiększa świadomość: Sam proces pisania planu zmusza Cię do zdobycia wiedzy. Dowiadujesz się, jakie masz prawa, jakie są standardy i jakie masz opcje. Przestajesz być bierną pacjentką, a stajesz się aktywną uczestniczką.
• Ułatwia komunikację: W trakcie porodu możesz nie mieć siły ani głowy, by tłumaczyć swoje potrzeby. Plan porodu jest wtedy jasnym komunikatem dla położnej.
• Daje poczucie kontroli: Świadomość, że wyraziłaś swoje zdanie i masz wpływ na sytuację, bardzo pomaga psychicznie i redukuje lęk.
• Pomaga partnerowi: Osoba towarzysząca wie, na czym Ci zależy i może być Twoim "rzecznikiem", gdy Ty będziesz skupiona na rodzeniu.

Plan porodu a rzeczywistość

Musisz być przygotowana na to, że poród jest dynamiczny i nieprzewidywalny. Najważniejsze jest zawsze bezpieczeństwo Twoje i dziecka.

Może się zdarzyć, że z przyczyn medycznych (np. nagłe wskazania do cesarskiego cięcia, konieczność stałego monitoringu KTG) niektóre punkty planu nie będą mogły być zrealizowane.

Plan porodu nie jest kontraktem. To drogowskaz i wyraz Twoich preferencji, które personel medyczny powinien uszanować, o ile nie koliduje to z bezpieczeństwem medycznym.

Wskazówka: Przygotowany plan porodu warto omówić wcześniej ze swoją położną lub lekarzem prowadzącym. Pomogą Ci zweryfikować, czy Twoje oczekiwania są realne do spełnienia w szpitalu, który wybrałaś.