Ciąża a praca – jakie masz prawa?

Połączenie radości z oczekiwania na dziecko ze stresem i obowiązkami zawodowymi bywa wyzwaniem. Na szczęście polski Kodeks Pracy otacza kobiety w ciąży szczególną ochroną. Znajomość swoich praw pozwala ze spokojem przejść przez ten okres, dbając o zdrowie swoje i dziecka.

Ochrona przed zwolnieniem – kiedy zaczyna działać?

To najważniejszy i najbardziej znany przywilej. Zgodnie z art. 177 Kodeksu Pracy, pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego.

Od kiedy działa ochrona? Ochrona obowiązuje od momentu zajścia w ciążę, jednak aby pracodawca był nią związany, musi zostać o ciąży poinformowany. W praktyce wymaga to przedstawienia zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego ciążę.
Co z umowami terminowymi?
- Umowa na czas określony: Jeśli Twoja umowa rozwiązałaby się po upływie trzeciego miesiąca ciąży, zostaje ona automatycznie przedłużona do dnia porodu.
- Umowa na okres próbny: Jeśli umowa na okres próbny przekraczający jeden miesiąc kończyłaby się po upływie trzeciego miesiąca ciąży, również jest przedłużana do dnia porodu.
Kiedy ochrona nie działa? Ochrona nie obowiązuje w dwóch przypadkach:
1. Gdy zachodzą przyczyny uzasadniające zwolnienie dyscyplinarne z winy pracownicy (i zgodzi się na to reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa).
2. W przypadku upadłości lub likwidacji pracodawcy.

Obowiązki pracodawcy – dostosowanie warunków

Po otrzymaniu od Ciebie zaświadczenia o ciąży, pracodawca ma nowe obowiązki. Przede wszystkim musi dostosować Twoje warunki pracy, jeśli wykonujesz tzw. prace wzbronione (uciążliwe, niebezpieczne lub szkodliwe dla zdrowia).

Pracodawca musi:

Dostosować warunki pracy: Zmienić organizację lub czas pracy, aby wyeliminować zagrożenia.
Przenieść Cię do innej pracy: Jeśli dostosowanie jest niemożliwe, musi przenieść Cię do innych zadań, które są bezpieczne.
Zwolnić z obowiązku świadczenia pracy: Jeśli obie powyższe opcje są niemożliwe, pracodawca musi zwolnić Cię z obowiązku pracy na czas ciąży.

Co najważniejsze, w przypadku zmiany warunków, przeniesienia do innej pracy (jeśli wiązałaby się ona z niższym wynagrodzeniem) lub zwolnienia z obowiązku pracy, zachowujesz prawo do swojego dotychczasowego wynagrodzenia.

Praca w nocy, nadgodziny i delegacje

Kobieta w ciąży ma bezwzględny zakaz:

Pracy w porze nocnej (nawet jeśli wcześniej wyrażała na to zgodę).
Pracy w godzinach nadliczbowych (nadgodzin).
Pracy w systemie przerywanego czasu pracy.

Ponadto, pracodawca nie może delegować Cię poza stałe miejsce pracy bez Twojej wyraźnej zgody.

Praca przy komputerze i inne ograniczenia

Przepisy precyzują, jakie czynności są dla kobiet w ciąży wzbronione lub ograniczone. Do najczęstszych należą:

Praca przy komputerze: Nie jest zakazana, ale ograniczona. Czas spędzony przed monitorem ekranowym nie może przekraczać 8 godzin na dobę, a dodatkowo po każdych 50 minutach pracy przysługuje Ci co najmniej 10-minutowa przerwa, wliczana do czasu pracy.
Praca w pozycji stojącej: Nie może trwać łącznie dłużej niż 3 godziny w ciągu zmiany roboczej.
Dźwiganie ciężarów: Obowiązują bardzo restrykcyjne normy (np. maksymalnie 3 kg przy pracy stałej lub 5 kg przy pracy dorywczej).
Narażenie na hałas, wibracje czy szkodliwe substancje chemiczne.

Zwolnienie lekarskie (L4) w ciąży

Jeśli Twój stan zdrowia (związany z ciążą) uniemożliwia Ci wykonywanie pracy, lekarz wystawi Ci zwolnienie lekarskie (L4) oznaczone kodem "B".

Wysokość zasiłku: Za czas zwolnienia lekarskiego w ciąży przysługuje Ci 100% wynagrodzenia chorobowego (a następnie zasiłku chorobowego), w przeciwieństwie do standardowych 80% przy innych chorobach.

Płatne zwolnienie na badania lekarskie

To zupełnie inne uprawnienie niż L4. Jeśli zalecone przez lekarza badania związane z ciążą muszą odbyć się w godzinach pracy i nie ma możliwości wykonania ich poza tym czasem, pracodawca ma obowiązek:

Zwolnić Cię na czas niezbędny do wykonania badań.
Zachowujesz za ten czas pełne wynagrodzenie.

Znajomość swoich praw w pracy daje poczucie bezpieczeństwa i pozwala skupić się na tym, co najważniejsze – na zdrowiu. W razie wątpliwości warto omówić swoją sytuację z działem kadr (HR) w swojej firmie lub skonsultować się z Państwową Inspekcją Pracy (PIP).